Bacteriofagen
Wat zijn bacteriofagen?
Bacteriofagen zijn kleine virussen die van nature in de omgeving voorkomen en bacteriën doden. Antibiotica doden ook bacteriën, maar de (multi)resistentie van bacteriën tegen deze geneesmiddelen is een groot probleem. Bacteriën zijn namelijk levend en kunnen zich verweren tegen medicijnen door zich aan te passen.
Bacteriofagen hebben als voordeel dat zij mee kunnen veranderen met bacteriën (en dus bacteriën – tot op zekere hoogte – blijven aanvallen), antibiotica kunnen dit niet. Maar omdat bacteriofagen levende virussen zijn en kunnen veranderen is het ook lastig te bestuderen wat ze precies doen en hoe veilig dat is.
Daarnaast doden antibiotica ook gezonde bacteriën, bacteriofagen doen dat in principe niet. Want elk type bacteriofaag doodt alleen een specifieke bacteriestam of -soort. Dat maakt het tegelijkertijd ook lastig om de juiste bacteriofaag te vinden, te selecteren en eventueel op maat te maken. Een methode die soms wordt toegepast, als er meerdere kandidaat bacteriofagen zijn, is het geven van een mengsel van diverse bacteriofagen. Het blijkt dat die elkaar kunnen tegenwerken. Antibiotica zijn juist inzetbaar voor meerdere bacteriën en hebben daarmee een meer algemene en bredere werking. Daarnaast kunnen bacteriën uiteindelijk toch ook resistent worden tegen bacteriofagen.
Waar wordt de behandeling met bacteriofagen toegepast?
Op dit moment worden bacteriofagen niet toegepast bij de behandeling van taaislijmziekte: bacteriofagen zijn geen behandeloptie in Nederland. Ze zijn ontdekt als behandeling rond 1915 in o.a. Parijs. Bacteriofagen werden verder ontwikkeld en gebruikt in landen van de toenmalige Sovjet-Unie, omdat daar jarenlang geen toegang was tot antibiotica. Het behandelen van mensen met bacteriofagen vindt inmiddels nog plaats in met name Georgië en Polen. Er zijn verschillende succesverhalen van mensen die naar die landen zijn afgereisd om van een hardnekkige bacterie af te komen. Maar er zijn ook verhalen waarbij bacteriofagen niet hebben geholpen.
Zijn bacteriofagen een behandeloptie (voor mensen met CF)?
Over de werking van bacteriofagen bij mensen met CF is nog weinig bekend. Er is met name veel ervaring met bacteriofagen voor het bestrijden van infecties in de darm, de blaas, op de huid en in de keel. Bacteriofagen worden vaak via een drankje ingenomen, waarna ze via de darm worden opgenomen. Maar ze kunnen ook worden verneveldVernevelen - een manier waarop medicijnen kunnen worden ingenomen. De medicijnen zijn opgelost in een vloeistof, een apparaat zet dat om in nevel. Met behulp van een mondstuk of masker kan de nevel worden ingeademd.. Hoe goed gaat dat, en hoe goed komen ze dan in de longen? Dat wordt nog onderzocht. Daarnaast hebben mensen met CF vaak last van meerdere en agressieve bacteriën waardoor het nog lastiger is om deze te bestrijden.
In 2021 heeft de Amerikaanse CF Foundation 5 miljoen dollar subsidie verstrekt om een onderzoek met bacteriofagen te starten bij mensen met CF. De resultaten van dit onderzoek, bij 36 mensen met CF, worden in de tweede helft van 2022 verwacht.
In een aantal Europese landen (waaronder Frankrijk, Duitsland en België) loopt ook onderzoek naar de waarde van bacteriofagen bij CF. In Nederland onderzoekt de TU Delft, of bacteriofagen echt helpen tegen multiresistente bacteriën. In België is de bereiding van bacteriofagen al wel toegestaan en daarmee ook wetenschappelijk onderzoek/een experimentele behandeling. Het UMC Utrecht wilde starten met een onderzoek, onder andere bij mensen met CF, maar heeft voorlopig geen toestemming gekregen. De achterliggende reden is dat het om onderzoek met levende en veranderende organismen gaat, waarvoor wettelijke aanpassingen nodig zijn. Het Erasmus MC heeft de intentie om een bacteriofagencentrum op te zetten.
Een nieuwe behandelmethode wordt in het Westen pas goedgekeurd als er grote studies naar gedaan zijn, om zeker te weten dat het veilig en effectief genoeg is.
In mei 2019 zijn twee artikelen verschenen die een succesvolle bacteriofagenbehandeling beschrijven bij één iemand met CF. In het ene onderzoek wordt een jong iemand met een Mycobacterium abscessus infectieInfectie met een mycobacterie. behandeld met speciaal aangepaste bacteriofagen. In het andere onderzoek gaat het om het kwijtraken van een Pseudomonas aeruginosaEen bacterie, die op veel plekken in onze omgeving aanwezig is en bij mensen met CF de oorzaak is van chronische longinfecties. infectie met behulp van een drievoudige combinatitetherapie (drie verschillende soorten) van bacteriofagen.
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) concludeerde in 2018, na onderzoek en een bezoek aan de Eliava-kliniek in Georgië, dat er nog onderzoek nodig is voordat bacteriofagen als officiële behandeloptie kunnen worden ingezet. Kortom, sommige resultaten zijn veelbelovend, maar er is ook nog veel onduidelijk. Dat maakt dat bacteriofagen nog niet dé aanpak tegen (hardnekkige) bacteriën genoemd kunnen worden. Het zou heel fijn zijn als er naast antibiotica een alternatief komt voor infectiebestrijding.