Regenboogproject: persoonlijke test voor CFTR-modulatoren

Utrechtse wetenschappers hebben de resultaten gepubliceerd van een deelproject van het Regenboogproject. In dit project is op minidarmpjesKleine klompjes darmcellen waarop medicijnen getest kunnen worden die de oorzaak van CF aanpakken. (organoïden) van 22 mensen met zeldzame mutatiesFoutjes in een gen (een gen is erfelijk materiaal). getest of de minidarmpjes reageerden op elexacaftor/tezacaftor/ivacaftor (Kaftrio). Dit is gedaan omdat deze mensen geen recht hebben op vergoeding van dit middel. Wat bleek: 16 van de 22 minidarmpjes lieten een duidelijke reactie zien op het middel. De NCFS heeft dit project gefinancierd als onderdeel van het HIT CF 3.0 onderzoeksprogramma. 

Waarom onderzoek met minidarmpjes?

Cystic fibrosis (CF) wordt veroorzaakt door een fout in het CFTR-gen, wat leidt tot minder of geen CFTR-eiwit. Als iemand een mutatie van vader én van moeder erft, heeft diegene CF. Er zijn heel veel verschillende mutaties die CF kunnen veroorzaken. Sommige mutaties zorgen ervoor dat iemand geen CFTR-eiwit aanmaakt, andere zorgen ervoor dat er minder goedwerkend eiwit wordt aangemaakt. Alleen als iemand wel CFTR-eiwit aanmaakt heeft het zin om CFTR-modulatorenMedicijnen die de oorzaak van CF aanpakken. te nemen. Want deze medicijnen verbeteren het minder goedwerkende CFTR-eiwit.  

Het is al bekend dat mensen met de meest voorkomende mutatie, de F508del-mutatieHet meest voorkomende foutje in het erfelijk materiaal wat CF veroorzaakt., meestal goed reageren op CFTR-modulatoren. Maar voor mensen met zeldzamere mutaties is dit lang niet altijd bekend. Om hier antwoord op te krijgen, is het onderzoek met minidarmpjes gestart. Minidarmpjes worden gemaakt van een klein stukje darmweefsel (een bioptKlein stukje weefsel dat uit het lichaam wordt genomen.) en kunnen oneindig in het laboratorium worden gekweekt. Die minidarmpjes hebben de mutaties van de desbetreffende persoon. En op die minidarmpjes worden CFTR-modulatoren getest. We hebben op onze website een pagina waar nog meer uitleg staat hoe dit precies werkt. 

Wat zijn de resultaten?

In dit onderzoek zijn bij 22 mensen met CF met zeldzame mutaties darmbiopten afgenomen en minidarmpjes gemaakt. Ter vergelijking zijn minidarmpjes getest van 30 mensen met één of twee F508del-mutaties. Er werd gekeken of de minidarmpjes van mensen met zeldzame mutaties, net zo goed als, beter dan, of minder goed als mensen met één of twee F508del-mutaties reageerden op CFTR-modulatoren. 

Van de 22 mensen lieten bij zes mensen de minidarmpjes geen duidelijke reactie op elexacaftor/tezacaftor/ivacaftor (Kaftrio) zien. Bij twee mensen was heel weinig reactie te zien, bij de andere vier helemaal niet. Van de zestien die wel reageerden leken vier net iets minder te reageren dan mensen met één of twee F508del-mutaties, negen reageerden er net zo goed, en drie leken zelfs nog sterker te reageren op het middel. 

Wat betekent dit en hoe nu verder?

Dit onderzoek laat zien dat met minidarmpjes een voorspelling gedaan kan worden of CFTR-modulatoren werken bij iemand met zeldzame mutaties. Maar eerst moet het Europees Medicijn Agentschap (EMA) goedkeuring geven om minidarmpjes in te zetten voor het voorschrijven van CFTR-modulatoren. Het EMA vraagt daarvoor nog voor extra bewijs en daar wordt hard aan gewerkt. De NCFS draagt hier ook aan bij, want het is een heel belangrijke stap in de juiste behandeling op maat voor mensen met CF. 

Wil je meer weten?
Lees hier het volledige wetenschappelijke Engelse artikel. Of kijk op onze website voor meer informatie over minidarmpjes.