Bijwerkingen door te hoge dosis CFTR-modulator?

Arts-onderzoekers uit Den Haag onderzochten of bijwerkingen van elexacaftor/tezacaftor/ivacaftor (Kaftrio)* worden veroorzaakt door een te hoge concentratie van het medicijn in het bloed. En of sommige mensen met CF daardoor misschien beter af zijn met een lagere dosis.

💡Wist je dat Syendon Baromeo voor dit onderzoek de posterprijs ontving op het Nederlands CF Symposium 2025? Zorgprofessionals uit Nederland vonden dit onderzoek zeer relevant. 

*De volledige naam van het medicijn is elexacaftor/tezacaftor/ivacaftor (Kaftrio).
Voor de leesbaarheid gebruiken we in de rest van dit bericht alleen de merknaam.

Waarom is dit onderzoek belangrijk?

Hoewel Kaftrio bij de meeste mensen een positief effect heeft op de gezondheid, ervaren sommige mensen bijwerkingen. Soms zijn die bijwerkingen zo ernstig dat mensen een lagere dosering gaan gebruiken, of zelfs helemaal stoppen met het gebruik van het medicijn. Maar waarom krijgt niet iedereen deze klachten? 

Een mogelijke verklaring is dat sommige mensen het medicijn beter opnemen in het lichaam of juist minder snel afbreken. Daardoor is de hoeveelheid in hun bloed hoger dan gemiddeld. Deze mensen zouden genoeg hebben aan een lagere dosis. Met hopelijk minder bijwerkingen en wel hetzelfde positieve effect tot gevolg.

Hoe is het onderzocht?

De onderzoekers verzamelden gegevens van tien mensen met CF die last hadden van bijwerkingen en daardoor een lagere dosis gebruikten. Bij hen werd de concentratie van het medicijn in het bloed bepaald op twee momenten: eerst bij de normale dosis, en later bij de verlaagde dosis. 

Ook werd het chloridegehalte in het zweet van deze mensen gemeten. Dat is een maat voor de werking van het medicijn. Zo konden de onderzoekers zien of de lagere dosis nog steeds voldoende effect had. 

Wat zijn de bevindingen?

Bij alle tien de mensen was de concentratie van het medicijn in het bloed hoger dan verwacht, als zij de normale dosering gebruikten. De meest voorkomende bijwerkingen tijdens het gebruik van de normale dosering waren mentale klachten. Na verlaging van de dosering, namen deze bijwerkingen af. 

Het chloridegehalte in het zweet werd iets hoger als mensen een lagere dosis Kaftrio gebruikten. Maar deze zweetwaarde was nog steeds voldoende laag om te concluderen dat de behandeling met Kaftrio op korte termijn nog steeds werkzaam was.

Wat betekent dit en hoe nu verder?

Deze resultaten laten zien dat een te hoge concentratie van Kaftrio  in het bloed mogelijk leidt tot bijwerkingen. En dat het verlagen van de dosis die bijwerkingen kan verminderen, zonder dat de werking van het medicijn meteen verloren gaat. 

Maar dit onderzoek werd uitgevoerd bij slechts tien mensen met CF. Onderzoek bij meer mensen is nodig om de bevindingen uit dit onderzoek te bevestigen. Ook moeten de artsen bepalen hoe ze voor iedereen de juiste dosis vinden, met een goede balans tussen effect én bijwerkingen. 

Wil je meer weten?

Lees hier het volledige wetenschappelijke Engelse artikel.