Minidarmpjes

Met behulp van minidarmpjesKleine klompjes darmcellen waarop medicijnen getest kunnen worden die de oorzaak van CF aanpakken. (organoïdenKleine en versimpelde versies van een orgaan om te kweken in het laboratorium voor onderzoek.) kan voorspeld worden of een (combinatie van) medicijn(en), gericht op de oorzaak van cystic fibrosis (CF) in de cel, een positief effect gaat opleveren bij de desbetreffende patiënt. Meer hierover lees je onder de video.

Deze korte video is gemaakt door Ruud Bisseling (januari 2017).

Onderzoekers en bedrijven kunnen op minidarmpjes testen of kandidaatmedicijnenMedicijnen in ontwikkeling, komen mogelijk op de markt als de veiligheid en effectiviteit voldoende zijn. werken of niet, voordat er onderzoek wordt gedaan met groepen patiënten. Ook op patiënten met zeldzame mutatiesFoutjes in een gen (een gen is erfelijk materiaal). kan zo onderzoek worden gedaan. Normaal gesproken kunnen zij niet meedoen aan onderzoek, waar grotere groepen patiënten voor nodig zijn.

Nieuwe medicijnen kunnen ook op de minidarmpjes worden getest, om zo per patiënt telkens de optimale combinatie van medicijnen te vinden.

Onderzoek minidarmpjes

Het UMC Utrecht WKZ en het Hubrecht Instituut hebben een methode ontwikkeld om in het laboratorium uit darmcellen van patiënten ‘stamcellenDe basiscellen van het lichaam.’ te isoleren. Deze stamcellen kunnen in het laboratorium heel lang bewaard blijven. Door het opkwekenLevend houden en/of het groeien van cellen zodat ze blijven vermenigvuldigen. 
 van stamcellen tot minidarmpjes kan in het laboratorium worden onderzocht hoe goed iemand op nieuwe medicijnen reageert. Hoe meer de minidarmpjes zwellen, hoe beter het desbetreffende medicijn aanslaat/werkt. Dit onderzoek maakt deel uit van het onderzoeksprogramma HIT CF.

Het onderzoek is niet erg belastend voor patiënten. Er wordt eenmalig een hapje darmweefsel uit de endeldarm afgenomen thermometermethodeEen stukje darmweefsel wordt uit het begin van de darm gehaald waar nog geen zenuwen aanwezig zijn: ongeveer zo diep als een thermometer gaat. . In dat gedeelte van de darm zitten geen pijnsensorenUiteinden van zenuwen die pijn doorgeven.. Het verdere onderzoek vindt plaats in het laboratorium.

Een illustratie van zwelling van organoïden na CFTR-activatie. Organoïden bestaan uit een verzameling van cellen, waaronder stamcellen.

Minidarmpjes Bron: Hubrecht Organoid Technology

Toepassing minidarmpjes

De Utrechtse onderzoekers hebben flinke stappen gezet. In februari 2019 werd bekend dat minidarmpjes de werkzaamheid van CF-medicijnen per patiënt goed kunnen voorspellen, op deze wijze is er dus een gepersonaliseerde test voorhanden.

Op de website van Cellpress vind je (in het Engels) meer informatie over het onderzoek.
In de RTL Nieuws uitzending van 20 februari was Vincent Gulmans, voormalig Hoofd Onderzoek en Kwaliteit van Zorg van de NCFS aan het woord over de minidarmpjes.

Minidarmpjes in een biobank

Steeds meer personen met taaislijmziekte hebben al een stukje darmweefsel afgestaan. Uit dit weefsel worden stamcellen geïsoleerd om deze op te kweken tot minidarmpjes. Deze minidarmpjes worden opgeslagen in een zogeheten biobankVerzameling van biologische materialen voor onderzoek. en kunnen worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek.

Patiënten die darmstamcellen laten afnemen, tekenen een overeenkomst voor het bewaren van de minidarmpjes en het gebruik ervan voor onderzoek.