Behandeling met fagentherapie werkt op een selecte groep

Fagen (ook wel bacteriofagen genoemd) zijn virussen die bacteriën aanvallen. Tijdens Australisch onderzoek leverde fagentherapie een verbetering op bij elf van de twintig mensen met cystic fibrosis (CF). Deze mensen kregen een proefbehandeling met fagen, omdat hun longen waren geïnfecteerd met non-tuberculeuze mycobacteriënEen verzamelnaam voor een groep bacteriën die niet vaak voorkomen maar een fikse longinfectie kunnen veroorzaken. (NTM). Hieronder vertellen we meer over hoe die behandeling verliep en wat het effect van deze behandeling was.

Waarom is dit onderzoek belangrijk?

NTM-infecties komen niet vaak voor, maar de afgelopen jaren zagen diverse landen wel een stijging. In 2022 heeft onze collega dr. Domenique Zomer een wetenschappelijk artikel gepubliceerd over de Nederlandse situatie. De behandeling van NTM-infecties is erg lastig, omdat dit type bacteriën vaak niet reageert op reguliere antibiotica. Fagentherapie kan een nieuwe behandelmethode zijn. Alleen het lastige is dat fagen heel specifiek aanvallen: één faag werkt maar voor heel weinig mensen en andersom, om één iemand te behandelen moet je veel verschillende fagen in het lab testen. In deze studie hebben ze een kleine aantal mensen behandeld met fagen en getest of ze goed reageerden. 

Hoe is het onderzocht?

Eerst zijn diverse fagen getest op het sputum (opgehoest slijm) van 200 mensen met CF. In dit sputum zitten de bacteriën en zo proberen de onderzoekers makkelijker veel verschillende fagen uit. Van de 200 testen werden bij 55 sputum monsters de bacteriën aangevallen door één of meerdere fagen. Uit deze groep van 55 zijn vervolgens twintig mensen geselecteerd om daadwerkelijk een fagenbehandeling te krijgen. Zij ontvingen de fagentherapie via injectie in het bloed (intraveneus), via inhalatie, of een combinatie van beide, afhankelijk van welke faag in het sputum leek te werken. De duur van de behandeling varieerde van één maand tot 3,5 jaar. Tijdens het onderzoek werd bijgehouden of mensen bijwerkingen hadden, of de NTM-bacteriën uit hun longen verdwenen of dat het lichaam de faag ging weren.

Wat zijn de resultaten?

Voor elf van de twintig mensen gaf de fagentherapie enige verbetering. Dat betekent dat:  

a) De NTM-bacterie niet meer in hun bacteriekweek voorkwam OF, 

b) hun longen er schoner/gezonder uitzagen op de CT-scan OF, 

c) de symptomen van infectie verdwenen.  

Zes van de elf mensen hadden alleen een goede kweek of CT-scan, dit werd gezien als een gedeeltelijke verbetering, de overige vijf hadden meerdere verbeterpunten. 

Bij de overige negen mensen zonder relevante verbetering, was er voor vier mensen geen enkele reactie meetbaar. Bij de andere vijf mensen deed de behandeling wel iets, maar was het effect van de behandeling te wisselend of kortdurend om het een verbetering te noemen.

Hoe nu verder?

Dit is natuurlijk een studie bij een kleine groep mensen. Wanneer je deze therapie breed aan mensen met CF wilt aanbieden, zijn er nog twee grote obstakels. Allereerst zijn nog te weinig fagen bekend die tegen NTM-infecties werken. Hier moet dus nog meer onderzoek naar komen. Nieuwe fagen zijn te ontdekken in de natuur, of te maken in een laboratorium. Het tweede obstakel is dat het nog onduidelijk is waarom sommige mensen niet (genoeg) op fagentherapie reageren. Dit moet nog beter worden onderzocht om de beste behandeling te bieden. Daarnaast zijn er nog vragen over hoelang het effect blijft en of fagentherapie de infectie echt helemaal wegwerkt of alleen de bacteriën onderdrukt.

Wil je meer weten?

Lees hier de wetenschappelijke Engelse samenvatting, of lees meer over fagentherapie op onze website.