Gentherapie

Cystic fibrosis (CF, taaislijmziekte) is een erfelijke ziekte. CF wordt veroorzaakt door mutaties in het CFTR-genHet erfelijk materiaal waarin een foutje kan zitten dat CF kan veroorzaken. Het CFTR-gen maakt ook het CFTR-eiwit, een chloridekanaal waarvan de werking verstoord is bij mensen met CF en belangrijk is voor een goede balans tussen water en zout (goed slijm) in ons lichaam.. Dat gen maakt een chloridekanaal (het CFTR-eiwitHet chloridekanaal waarvan de werking verstoord is bij mensen met CF en dat belangrijk is voor een goede balans tussen water en zout (goed slijm) in ons lichaam.). Mutaties in het CFTR-gen leiden tot niet goedwerkende chloridekanalen, waardoor taai slijm ontstaat. Bij gentherapie wordt een gezonde versie van het CFTR-gen in het lichaam gebracht. Hierdoor kunnen de cellen weer CFTR-eiwit maken dat wel werkt, zodat het slijm niet meer taai is.

Wat is gentherapie?

Gentherapie is eigenlijk een specifiek type van een bredere categorie: genetische therapieën. Genetische therapieën zijn alle soorten behandelingen, waarbij erfelijk materiaal wordt gebruikt. De drie meest gebruikelijke vormen zijn:

  1. Gene editing: het foute gen in de cellen wordt vervangen door een gezond gen.
  2. DNA-therapie: gezonde genen worden in de cellen gebracht, zonder het foute gen te vervangen.
  3. RNA-therapie: gezond RNA (een soort kopie van DNA, waardoor cellen eiwit maken) wordt in de cel gebracht, zonder het foute gen te vervangen.

We leggen meer uit, over deze drie vormen, in onderstaande animatie.

📽️ Bekijk de video en ontdek:
✅ Hoe gentherapie zich richt op de oorzaak van CF
✅ Welke technieken momenteel worden onderzocht
✅ Wat dit zou kunnen betekenen voor de toekomst van CF-behandeling

Dit animatiefilmpje is mogelijk gemaakt door Boehringer Ingelheim.

Middelen in ontwikkeling

Wereldwijd hebben verschillende bedrijven genetische therapieën in ontwikkeling voor mensen met CF. Er is nog geen genetisch medicijn voor CF beschikbaar.

Wij informeren regelmatig over actuele ontwikkelingen via de publicatie van onderzoeksresultaten en via onze webinars. De laatste webinars kun je hier terugkijken. Daarnaast vind je op onze website ook een overzicht van lopende studies bij mensen met CF in Nederland.

Hoe worden genetische therapieën toegediend?

De eerste middelen die nu in ontwikkeling zijn worden toegediend via inhalator, zodat het bij de juiste cellen in de luchtwegen aankomt. Dat betekent ook dat deze middelen dus alleen symptomen in de longen zouden kunnen verbeteren.

Het is niet mogelijk om genetisch materiaal ‘gewoon’ via een pil te slikken. Het wordt in je maag en darmen afgebroken, dus het is niet makkelijk om het middel daar te krijgen waar het nodig is.

Niet alleen de cellen bereiken, maar ook de cellen in gaan, is een uitdaging bij genetische therapieën. Daar hebben onderzoekers verschillende technieken voor ontwikkeld:

  1. Virusdeeltjes: virussen kunnen vanuit nature cellen binnen dringen, wanneer je dan het virus onschadelijk maakt, kan het virusdeeltje het gezonde DNA meenemen de cel in.
  2. Lipsomen/vetbolletjes: de celwand waar het virus doorheen moet, is gemaakt van een vetlaagje. Lipsomen zijn een soort vetbolletjes die in deze wand opgenomen kunnen worden, waardoor hun inhoud vrijkomt. Aan de buitenkant van dit soort liposomen worden vaak bepaalde structuren toegevoegd, zodat ze alleen met de juiste cellen samen gaan.

Voordelen en uitdagingen

Voordelen:

  • Direct aanpakken van de bron van CF: deze therapieën werken nog een stap eerder in het proces dan CFTR-modulatoren.
  • Behandeling voor alle mutaties: zelfs als er geen CFTR-eiwit wordt aangemaakt zou genetische therapie nut hebben, daar waar CFTR-modulatoren niet helpen.
  • Mogelijk langdurig effect: mocht een gene editing therapie voor CF op de markt komen, dan zou dit in theorie een levenslang effect kunnen hebben.

Uitdagingen:

  • Tijdelijk effect: zowel voor DNA-therapie als RNA-therapie zal het wel nodig zijn om de behandeling regelmatig te herhalen.
  • Behandeling op de juiste plek in het lichaam: vooralsnog wordt de focus gelegd op de behandeling van de longen, maar CF veroorzaakt ook klachten in andere organen.
  • (Onbekende) risico’s: genetisch materiaal is gevoelig. Zeker wanneer je wilt knippen en plakken in de lichaamseigen genen wil je niet dat dit op de verkeerde plek gebeurt, dit zou risico op kanker kunnen geven.

Meer weten over de laatste ontwikkelingen rondom gentherapie? Kijk hier ons webinar terug.